ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ – IVF

 

Στη σύγχρονη εποχή η υπογονιμότητα είναι συχνό φαινόμενο. Υπολογίζεται ότι 12-15% όλων των ζευγαριών αναπαραγωγικής ηλικίας αντιμετωπίζουν πρόβλημα υπογονιμότητας, ποσοστό που μεγαλώνει  καθώς αυξάνει και η ηλικία της γυναίκας και φτάνει σε 31% στην ηλικία 35-40 ετών, και σε 60% σε ηλικία άνω των 40 ετών. Αντίστοιχη επίδραση της ηλικίας του άνδρα στην ικανότητα γονιμοποίησης υπάρχει, αλλά εκδηλώνεται σε αρκετά μεγαλύτερες ηλικίες.

 

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ένα ζευγάρι χαρακτηρίζεται υπογόνιμο όταν δεν έχει επιτευχθεί εγκυμοσύνη μετά από προσπάθειες ενός έτους. Στην περίπτωση που η γυναίκα είναι πάνω από 35 χρονών, η διερεύνηση πιθανών αιτίων υπογονιμότητας πρέπει να ξεκινά στους 6 μήνες ανεπιτυχών προσπαθειών.

 

Τα αίτια υπογονιμότητας αφορούν στην γυναίκα, στον άντρα ή είναι αγνώστου αιτιολογίας.

 

 Η γυναικεία υπογονιμότητα οφείλεται στους εξής παράγοντες:

•    Σαλπιγγικός παράγοντας

Η γονιμοποίηση του ωαρίου από το σπερματοζωάριο πραγματοποιείται στην σάλπιγγα και η μη φυσιολογική ανατομία ή λειτουργία της οδηγεί σε υπογονιμότητα. Οι σαλπιγγίτιδες, οι πυελικές φλεγμονές, οι υδροσάλπιγγες , η δημιουργία συμφύσεων στην πύελο, η ενδομητρίωση μπορεί να οδηγήσει σε υπογονιμότητα.

•    Ωοθηκικός παράγοντας

Η ανωοθυλακιορρηξίας, μη απελευθέρωση του ωαρίου, στο σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών, στην πρώιμη εμμηνόπαυση και στο έντονου stress, καθώς και η ανεπάρκεια ωχρινικής φάσης και η ενδομητρίωση μπορεί να προκαλέσουν υπογονιμότητα.

 

Η ανδρική υπογονιμότητα οφείλεται σε διαταραχές στον αριθμό, όπως ολιγοσπερμία ή αζωοσπερμία, στην κινητικότητα, όπως ασθενοσπερμία ή στη μορφολογία των σπερματοζωαρίων. Αρκετές καταστάσεις μπορεί να οδηγήσουν σε διαταραχές του σπέρματος, όπως οι φλεγμονές των όρχεων από παρωτίτιδα και προστατίτιδες,  οι τραυματισμοί, η κιρσοκήλη, η λήψη τοξικών φαρμάκων, η ακτινοβολία καθώς και συγγενείς βλάβες που προκαλούν απόφραξη των σπερματικών σωληναρίων.

 

Σε ένα 10-20% των υπογόνιμων ζευγαριών ο πλήρης διαγνωστικός έλεγχος τόσο του άνδρα όσο και της γυναίκας αποδεικνύεται απολύτως φυσιολογικός και η υπογονιμότητα χαρακτηρίζεται αγνώστου αιτιολογίας.

 

Οι διαγνωστικές εξετάσεις του ζευγαριού είναι οι ακόλουθες:

Για τον άνδρα

• Σπερμοδιάγραμμα, όπου εξετάζεται ο όγκος, η κινητικότητα, η ποιότητα, η ποσότητα και ο αριθμός των σπερματοζωαρίων και πραγματοποιείται μετά αποχή 3 ημερών από τη σεξουαλική πράξη.
• Υπερηχογράφημα όσχεων για εξέταση κιρσοκήλης
• Καρυότυπος και γονιδιακός έλεγχος κυστικής ίνωσης, για πιθανή αζωοσπερμία
• Ορμονολογικές εξετάσεις (FSH, LH, τεστοστερόνη), για ενδοκρινολογικό έλεγχο

 

Για τη γυναίκα

• Έλεγχος ωοθυλακιορρηξίας. Γίνεται μέτρηση της προγεστερόνης την 21η ημέρα του κύκλου όπου οι αυξημένες τιμές της αποδεικνύουν ότι έχει προηγηθεί ωοθυλακιορρηξία. Επίσης, η διαδοχική μέτρηση της ωχρινοτρόπου ορμόνης, LH δείχνει αυξημένες τιμές της λίγες ώρες πριν από την ωοθυλακιορρηξία. Τέλος, με διαδοχικά υπερηχογραφήματα, παρακολουθείται το ωοθυλάκιο που μεγαλώνει και επιβεβαιώνεται η ωοθυλακιορρηξία.
• Διακολπικό υπερηχογράφημα. Εξετάζονται οι ωοθήκες για κύστεις και παρακολουθείται η ωοθυλακιορρηξία, η μήτρα για ινομυώματα και διαφράγματα και το ενδομήτριο όσον αφορά στο πάχος και στην ύπαρξη πολυπόδων.
• Υστεροσαλπιγγογραφία. Πραγματοποιείται αμέσως μετά το τέλος της περιόδου για τον έλεγχο της διαβατότητας και λειτουργικότητας των σαλπίγγων.
• Ορμονολογικές εξετάσεις. Ελέγχονται  ενδοκρινολογικές διαταραχές όπως η ύπαρξη πολυκυστικών ωοθηκών και  οι διαταραχές του κύκλου και εκτιμάται το απόθεμα των ωαρίων που υπάρχουν στις ωοθήκες.
• Επίσης σημαντικός είναι και ο έλεγχος του θυρεοειδούς.

 

Μέθοδοι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής

Οι σύγχρονες μέθοδοι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής κλιμακώνονται, ανάλογα με τους παράγοντες υπογονιμότητας του ζευγαριού, σε τρία επίπεδα:

1. Πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας

Εφαρμόζεται όταν η γυναίκα δεν απελευθερώνει ωάρια κάθε μήνα, όπως στο σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών. Για την πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας χορηγείται φαρμακευτική αγωγή με χάπια ή ενέσεις. Η γυναίκα παρακολουθείται με διαδοχικά υπερηχογραφήματα μέχρι την ημέρα της ωοθυλακιορρηξίας, οπότε το ζευγάρι έρχεται σε σεξουαλική επαφή.

1. Σπερματέγχυση

Κατά την  ωοθυλακιορρηξία εισάγεται το σπέρμα, που έχει δώσει ο άντρας και έχει γίνει επεξεργασία του στο εργαστήριο, με τη βοήθεια ειδικού καθετήρα στην μήτρα. Δεν απαιτείται αναισθησία για τη γυναίκα. Συνιστάται σε ζευγάρια με ήπιο πρόβλημα στο σπέρμα του συζύγου ή με ανεξήγητη υπογονιμότητα.

1. Εξωσωματική γονιμοποίηση

Τα πρώτα βήματα της ανάπτυξης του γονιμοποιημένου ωαρίου γίνονται έξω από το γεννητικό σύστημα της γυναίκας, στο εμβρυολογικό εργαστήριο. Εφαρμόζεται σε περιπτώσεις όπου οι σάλπιγγες της γυναίκας είναι φραγμένες ή καταστραμμένες, το σπέρμα του άνδρα παρουσιάζει διαταραχές, η εφαρμογή απλούστερων μεθόδων απέτυχε κατ' επανάληψη, η ηλικία της γυναίκας είναι προχωρημένη, απαιτείται προεμφυτευτική γενετική διάγνωση και επιθυμείται κύηση με παρένθετη μήτρα. Στην εξωσωματική γονιμοποίηση  χορηγούνται ενέσιμα φάρμακα για τη δημιουργία πολλών ωοθυλάκιων. Παρακολουθείται με υπέρηχο και εξετάσεις αίματος, κάθε 2-3 μέρες, η αντίδραση των ωοθηκών στα φάρμακα και εκτιμάται ο χρόνος ωοληψίας. Στη συνέχεια,  με μια ειδική βελόνα που είναι προσαρμοσμένη πάνω στην κεφαλή του διακολπικού υπέρηχου αναρροφούνται ένα-ένα τα ωοθυλάκια από την ωοθήκη για να παραδοθούν στον εμβρυολόγο. Η διαδικασία αυτή γίνεται με μέθη. Τα ωάρια, αμέσως μετά την ωοληψία, τοποθετούνται σε ειδικό καλλιεργητικό υγρό, μαζί με σπέρμα, το οποίο έχει υποστεί πριν ειδική επεξεργασία. Εκεί γίνεται η γονιμοποίηση κα, η εξέλιξη της  παρακολουθείται για τις επόμενες 2-3 μέρες. Στη συνέχεια, γίνεται η εμβρυομεταφορά, η τοποθέτηση δηλαδή των εμβρύων μέσα στην ενδομητρική κοιλότητα της γυναίκας, με ένα ειδικό καθετήρα διαμέσου του τραχήλου. Μετά από 14 μέρες πραγματοποιείται τεστ κυήσεως με τη μέτρηση της  β- χοριακή γοναδοτροπίνης.

 

Πέραν της κλασσικής εξωσωματικής γονιμοποίησης, υπάρχουν και άλλες τεχνικές  που πραγματοποιούνται ανάλογα με την περίπτωση, όπως η μικρογονιμοποίηση (ICSI), η ενδοσαλπιγγική μεταφορά γαμετών (GIFT), η κρυοσυντήρηση εμβρύων, η κρυοσυντήρηση ωαρίων, η δωρεά ωαρίων, η προεμφυτευτική γενετική διάγνωση (PGD).